*عوام و خواص

موضوع عوام و خواص در جامعه اسلامی مسأله ای است که از ابتدای ظهور اسلام تا کنون نقش وسیع و قابل توجهی در پیشبرد امور و اهداف اسلامی داشته و دارد. تمام پیروزیها و شکستهائی که جوامع اسلامی از صدر اسلام تا کنون داشته، عاملش بر می گردد به اینکه خواص و هم عوام چگونه در این باره نقش ایفاء کرده باشند.

خواص به کسانی گفته می شود که از ریز و درشت امور سیاسی جامعه اسلامی اطلاع دارند و هنجارها و نا هنجارها را در این زمینه، راحت می توانند تشخیص دهند. اما همین قشر خواص به 2 گروه تقسیم می شوند:

 1- کسانی که به خاطر اطلاع کامل از همه خوب و بدها و هنجارها و نا هنجارها، قدرت تشخیص حقیقت را پیدا کرده اند و با مراجعه به فطرت، راه حق را اختیار کرده اند و متعهدانه بر حمایت و دفاع از حق کمر بسته اند.

2- کسانی که با وجود اطلاعات کامل از همه هنجارها و ناهنجارها و با وجود داشتن قدرت تشخیص، بر اثر قصاوت و شقاوت فطرت را سرکوب کرده، مغرضانه راه حق را ترک گفته اند و به خاطر منافع کاذب شخصی به مقابله با حق پرداخته اند.

از آنجا که خواص مغرض و معاند همه مسائل مربوطه را به خوبی تشخیص می دهند، راه مبارزه با آن را نیز به خوبی می شناسند و چنانچه بتوانند بر امور مسلط شوند، قائل به مرزها و حریمهای اخلاقی و وجدانی نیستند و از اینرو برای رسیدن به مقاصد شومشان، دست به عوام فریبی می زند که نتیجه این اقدام را در ذیل توضیح میدهم.

و اما عوام:

عوام به کسانی می گویند که از امور جزئی و ریز مسائل سیاسی و شاید از برخی امور کلی آن هم بی اطلاع هستند و در تصمیمگیریها و شناخت هنجارها و ناهنجارهای سیاسی، دنباله رو و پیرو خواص می باشند. لکن از آنجا که از ریز مسائل بی اطلاع هستند، قدرت تشخیص خواص خوب از خواص بد نیز برای آنها دشوار است. لذا برای ایفای نقش خود ممکن است تابع خواص خوب باشند و ممکن است تایع خواص بد باشند. اگر شرایط به گونه ای باشد که خواص متعهد بر عرصه سیاسی غالب باشند، عوام از خواص متعهد تبعیت می کنند و اگر شرایط طوری باشد که خواص غیر متعهد بر این عرصه چیره شده باشند، عوام از خواص غیر متعهد تبعیت می کنند.

با توجه به اینکه در جبهه گیری میان خواص خوب و بد، گاهی غلبه هر یک از این دو جبهه بر دیگری محکوم به نوسان است، معلوم نیست عوام در دنباله روی خواص، جانب خواص خوب را می گیرند یا خواص بد را و نیز با توجه به اینکه عوام در هر جبهه ای قرار گیرند، ناخواسته به نفع آن جبهه عمل می کنند، در غلبه یکی بر دیگری نقش عمده دارند. همچنین چیرگی هر یک از جبهه های خواص بر دیگری، در سود و زیان و سرنوشت خود عوام نیز تأثیر مستقیم دارد. از این جهت لازم است برای پیشگیری از احتمال افتادن در بیراهه و رساندن ضربه به اسلام، خود سعی بر گرویدن به خواص داشته باشند و به جای تقلید با به دست آوردن قدرت تشخیص و شناخت هنجارها و ناهنجارهای سیاسی، صاحب نظر گردند و خود صلاح خویشتن و جامعه خویش را بشناسند و اجرا کنند. لذا دخالت در مباحث سیاسی و کسب اطلاعات و آگاهی سیاسی، نقش ویژه ای در خواص پروری دارد.